Ο Κυκλαδικός πολιτισμός
 |
| Οδυσσέας Ελύτης, κολάζ |
και είδα και θαύμασα
Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ' εικόνα και ομοίωσή μου:
Ίπποι πέτρινοι με τη χαίτη ορθή
και γαλήνιοι αμφορείς
και λοξές δελφινιών ράχες
η Ίος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος..."
Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί, Ίκαρος, Αθήνα 1959
..." - Τ' αγάλματα είναι στο μουσείο.
- Όχι, σε κυνηγούν, πώς δεν το βλέπεις;
θέλω να πω με τα σπασμένα μέλη τους,
με την αλλοτινή μορφή τους που δε γνώρισες
κι όμως την ξέρεις..."
..."Ας ξεκινήσουμε λοιπόν το ταξίδι μας που θα μας πάει πίσω πέντε χιλιάδες χρόνια, την Εποχή του Χαλκού, το 3200-2000 π.Χ. Τότε αναπτύχθηκε ένας σπουδαίος πολιτισμός, ο Κυκλαδικός, στα νησιά του κεντρικού Αιγαίου.
Οι Κυκλάδες πήραν το όνομά τους από την αντίληψη που είχαν τότε ότι τα νησιά σχημάτιζαν έναν κύκλο γύρω από το ιερό νησί της Δήλου. Εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης των Κυκλάδων, οι Κυκλαδίτες ήταν πολύ καλοί ναυτικοί, έμποροι και ψαράδες και με τα καράβια τους ταξίδευαν για να γνωρίσουν άλλους πολιτισμούς αλλά και να ανταλλάξουν τα προϊόντα τους με άλλους λαούς. Ήταν και κτηνοτρόφοι, κυνηγοί, γεωργοί αλλά και καλλιτέχνες.
 |
| Πανοραμική θέα της τριγωνικής πλατείας του Προϊστορικού οικισμού, Ακρωτήρι Θήρας. |
Κατοικούσαν σε μικρές πόλεις οι οποίες ήταν χτισμένες κόντα στη θάλασσα ή στις πλαγιές των λόφων. Προκειμένου να αισθάνονται πιο ασφαλείς από τις συχνές επιθέσεις των πειρατών έχτιζαν γύρω από τις πόλεις τους τείχη. Τα σπίτια τους ήταν μικρά και για την κατασκευή τους χρησιμοποιούσαν πέτρες και λάσπη, ενώ για τις στέγες χρησιμοποιούσαν ξύλινα δοκάρια, καλάμια και πηλό.
Γιατί οι Κυκλάδες πήραν αυτή την ονομασία;
Πότε αναπτύχθηκε ο Κυκλαδικός Πολιτισμός;
Ποιες ήταν οι βασικές ασχολίες των Κυκλαδιτών; Οι σημερινοί Έλληνες ασχολούνται με τα ίδια επαγγέλματα;
Πώς ήταν τα σπίτια των Κυκλαδιτών;
Ερωτήσεις κατανόησης
Τα κυκλαδικά ειδώλια
 |
| ..." Οι τάφοι αποτελούν την πηγή όλων των κυκλαδικών ειδωλίων, αν και υπάρχουν τάφοι χωρίς κανένα ειδώλιο ή τάφοι με ένα νεκρό και αρκετά ειδώλια." ( Emily Vermeule, 1983) |
 |
| Αγγεία προετοιμασίας του χρώματος |
 |
| Αντίγραφο ειδωλίου με ζωγραφισμένες λεπτομέρειες. |
Στις Κυκλάδες κατασκεύαζαν και ανδρικά ειδώλια, προς τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Συνήθως οι ανδρικές μορφές εικονίζονται σε συγκεκριμένες δραστηριότητες (ως μουσικοί για παράδειγμα) ή ως εκπρόσωποι μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, ως κυνηγοί ή πολεμιστές. Εγώ ο Γλεντζές αποτελώ ένα από τα σημαντικότερα ανδρικά εκθέματα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
(Για ελληνικούς υποτίτλους πατήστε στο κουμπί των ρυθμίσεων 
και επιλέξτε Μετάφραση Υποτίτλων, ελληνικά και τέλος επιβεβαιώστε με ΟΚ.)
και επιλέξτε Μετάφραση Υποτίτλων, ελληνικά και τέλος επιβεβαιώστε με ΟΚ.)Ερωτήσεις κατανόησης
- Τι είναι τα ειδώλια;
- Πού βρήκαν οι αρχαιολόγοι τα ειδώλια;
- Για ποιο λόγο οι Κυκλαδίτες τοποθετούσαν τα ειδώλια μέσα σε τάφους;
- Γιατί είναι σημαντικά τα ειδώλια;
- Από τι υλικό είναι φτιαγμένα τα ειδώλια;
- Πόσο εύκολη ήταν η δουλειά του αρχαίου μαραμαροτεχνίτη συγκριτικά με αυτήν ενός σύγχρονου;
- Τα ειδώλια είχαν πάντα λευκό χρώμα;
- Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα ειδώλια;
Αντικείμενα καθημερινής χρήσης
 |
| Πήλινο τηγανόσχημο σκεύος |
Ερωτήσεις κατανόησης
- Σε τι νομίζεις ότι χρησίμευαν οι τρύπες στα αγγεία καθημερινής χρήσης;
- Τι γνωρίζεις για τα τηγανόσχημα σκεύη;
Διατροφικές συνήθειες
 |
| Μαρμάρινη πυξίδα, κουτάκι για κοσμήματα |
Ερωτήσεις κατανόησης
- Ποιες ήταν οι βασικές ασχολίες των Κυκλαδιτών;
- Τι αποτελούσε τη βάση της διατροφής τους;
Εργαλεία από οψιανό
Οι Κυκλαδίτες κατασκεύαζαν μυτερές λεπίδες, αιχμές για τα βέλη τους, εργαλεία και όπλα από οψιανό, μια μαύρη,
πολύ σκληρή ηφαιστειογενής πέτρα που έβγαινε στη Μήλο. Επεξεργάζονταν το κομμάτι του οψιανού ώστε να δημιουργήσουν τον πυρήνα και στη συνέχεια μορφοποιούσαν τις ακμές του. Εξαιτίας του οψιανού η Μήλος θεωρήθηκε
η πρώτη ναυτική δύναμη και οι Κυκλαδίτες
ήρθαν σε επαφή με τους Μινωίτες και
επηρεάστηκαν από την τέχνη τους.
Ερώτηση κατανόησης
- Ποια πετρώματα υπήρχαν άφθονα στις Κυκλάδες και τι έφτιαχναν με αυτά οι Κυκλαδίτες;
Χρήση μετάλλων
 |
| Χάλκινο όπλο |
Οι αρχαίοι Κυκλαδίτες χρησιμοποιούσαν μέταλλα, όπως ο χαλκός, το ασήμι και το μολύβι και κατασκεύαζαν με αυτά όπλα (αιχμές δοράτων, βελών κ.ά.), εργαλεία (πριόνια, σμίλες), κοσμήματα (βραχιόλια, περιδέραια, δαχτυλίδια) και άλλα αντικείμενα. Κυρίως όμως χρησιμοποιούσαν το χαλκό και για αυτό ονομάστηκε Εποχή του Χαλκού."
Ερώτηση κατανόησης
- Ποια μέταλλα χρησιμοποιούσαν οι Κυκλαδίτες και τι έφτιαχναν με αυτά;
Σχεδιαγράμματα μαθημάτων
Παρουσίαση Prezi
Δραστηριότητες
- Περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και παρατηρήστε τα ευρήματα.
- Συμπληρώστε το φυλλάδιο του Κυκλαδικού Πολιτισμού. (έχει δοθεί σε έντυπη μορφή).
- Παιχνίδι παρατηρητικότητας και έκφρασης: Παρατηρήστε τα κυκλαδικά ειδώλια και δοκιμάστε να αναπαραστήσετε τις στάσεις τους.
- Καταγραφή - Ομαδοποίηση: Χωριστείτε σε ομάδες, που η κάθε μία θα αναλάβει να καταγράψει τα διαφορετικά είδη ειδωλίων.
- Παιχνίδι - Το ειδώλιο και η ιστορία του: Κάθε ομάδα μετά την καταγραφή επιλέγει ένα αγγείο, συζητά για αυτό και δημιουργεί την ιστορία του. Ύστερα κάθε ομάδα διηγείται στους υπόλοιπους μαθητές την ιστορία του ειδωλίου που επέλεξε. Μετά το τέλος της ιστορίας τα υπόλοιπα παιδιά ψάχνουν και βρίσκουν το αγγείο στο οποίο πιστεύουν ότι ταιριάζει η ιστορία που άκουσαν.
- Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για τον Προϊστορικό Οικισμό στο Ακρωτήρι της Θήρας.
- Περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στις Κυκλαδικές αρχαιότητες και στις αρχαιότητες της Θήρας.
- Παρατηρήστε τις εικόνες και βρείτε ομοιότητες και διαφορές.
- Δείτε το ντοκυμαντέρ Αρχαιολογικές Ξεναγήσεις: Ο Κυκλαδικός Πολιτισμός.
- Δείτε την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού σχετικά με τον Κυκλαδικό Πολιτισμό.
Βιβλία για παιδιά (και για τα δύο μαθήματα της ενότητας)
- Γιαλουράκη Σ., Τα κυκλαδικά ειδώλια ζωντανεύουν, Νέοι Ακρίτες, Αθήνα 1994.
- Γιαλουράκη Σ., Κυκλαδικός πολιτισμός, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 1987.
- Καποκάκη Ν., Αποστολή στις Κυκλάδες, Δελφίνι, Αθήνα 1992
- Καρρά Λ., Η Μαρμαρίνα, Μετόπη, Αθήνα 1982.
- Νάκου Ειρ., Ταξίδια στην προϊστορική Ελλάδα, Κέδρος, Αθήνα 1979.
- Ντεκάστρο Μ., Αρχαιολογία. Ένα ταξίδι στο παρελθόν, Κέδρος, Αθήνα 1988.
- Χατζή Γ,. Ιστορία και πολιτισμός των Κυκλάδων, Πατάκης, Αθήνα 2002.
- Preziosi P., Ταξίδι στις προϊστορικές Κυκλάδες, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 1989.
- Σίνου Κίρα, Ο τελευταίος βασιλιάς της Ατλαντίδας, Καστανιώτη, Αθήνα 1995.
- Τζώρτζογλου Ν., Όταν οργίζεται η γη, Κέδρος, Αθήνα 1978.
Πηγές και εποπτικό υλικό για τον εκπαιδευτικό
- Απόσπασμα Διπλωματικής εργασίας "Αξιοποιήση των μουσειακών χώρων στο πλαίσιο της διδασκαλίας της σχολικής ύλης για τα μαθήματα της Γ' Δημοτικού", Μ. Λαμπρέα, 2008.
- Εκπαιδευτικός φάκελος "Κυκλαδικός Πολιτισμός" από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
- Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα "Οι φίλοι μου τα ειδώλια" από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
- Μουσειοσκευή "Κυκλαδικός Πολιτισμός" από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
- Παιχνίδι Τόμπολα από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
- Ιστορία των αρχαίων χρόνων, Μυστήριο στις Κυκλάδες. Α' μέρος, Β΄ μέρος, Ταινιομάθημα, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, 1993.
- Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα "Φύση, Θάλασσα και Ζωή" για την προετοιμασία μιας επίσκεψης στην αίθουσα της Θήρας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
- Άλκηστις, Μουσεία και Σχολεία, Δεινόσαυροι κι Αγγεία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996.
- Παρουσίαση Μ. Λαμπρέα
